Ostatnimi czasy ze względu na rosnącą popularność anime Chihayafuru zrobiło się też głośno o grze karcianej, która napędza fabułę serialu. Karuta, bo tak nazywa się gra, jest tradycyjną rozrywką sprzed kilku wieków i wciąż praktykowaną w Japonii. Jak się dowiedziałam istnieje wiele rodzajów karuty, lecz ta, którą chcę wam przedstawić to Uta-garuta, czyli rozgrywana z użyciem poematów ze Zbioru z Ogury. Jak można grać poematami? To wytłumaczę za chwilę. Najpierw przedstawię podstawę, czyli...
O geniuszu, który kochał poezję
Starożytna Japonia. Gdy dawniej Japończycy cieszyli się odmiennością każdej z pór roku, bądź poddawali refleksji na temat miłości, swoje odczucia zapisywali za pomocą 31-sylabowych wierszy waka . W epoce Heian (794-1185r.) arystokracja porozumiewała się za pomocą wierszy, dzięki nim poznawały się pary, można było rozgrywać wierszowane pojedynki. Każdy kto chciał coś znaczyć musiał umieć je pisać i to najlepiej na poczekaniu pod wpływem chwili, ale z poszanowaniem reguł. Kto tego nie potrafił i nie czuł mono no aware uważany był za prostaka. Mijały wieki, świat się zmieniał. Jednak tylko ten poza cesarskim pałącem i domami arystokracji - w nich pozostawał niemal bez zmian.
 |
| Po prawej: dorosły Fujiwara-No-Sadaie Po lewej: Tatuś małego Sadaie płaczący ze wzruszenia nad talentem syna xD |
Na styku dwóch epok - na koniec Heian i początku epoki Kamakura (trwała od ok. 1185-1333r.) żył Fujiwara-No-Sadaie (1162-1241r.). Chłopiec urodził się w arystokratycznej rodzinie i już od najmłodszych lat wykazywał niezrównany talent (patrz obrazek obok). Miał pecha służyć u kanclerza z rodu Kujo, po którego upadku stał się zubożałym arystokratą bez sznas na awans. Jednak dzięki talentowi został zauważony przez eks-cesarza Go-Tobę. Opracował wiele zbiorów poetyckich, ale ten który nas interesuje najbardziej to Zbiór z Ogury - kompilacją poezji stu poematów stu różnych autorów. Według pamiętnika Sadaie - Zbiór z Ogury został ukończony na początku ery Kamakura 27 maja 1235 roku. Fujiwara, jako znawca poezji, wybrał sto wierszy waka od stu różnych autorów najbardziej charakterystycznych dla każdego okresu od ery Asuka (538-710 r., 飛鳥時代) po koniec ery Heian. Jak do tego doszło?
 |
| Wiele lat później, jako urzędnik w Wadokoro... |
Był sfrustrowany pracą nad cesarskim Nowym Zbiorem Poezji Dawnej i Współczesnej, który redakował, pracując w urzędzie Wakadokoro. Nie mógł działać swobodnie. Narzucano mu odgórnie wybór wierszy, z którymi czesto się nie zgadzał. Jednak pewnego dnia przybył do niego z oryginalną prośbą ojciec jego synowej - Utsunomiya Renshou, zwany także Mnichem z Ogury. Otóż postanowił on, że w rezydencji na górze Ogura na drzwiach fusuma powiesi sto poematów, które to miałby wybrać samodzielnie Fujiwara... Panowie się przyjaźnili, więc bez trudu doszli do porozumienia, a Teika z zapałem przystąpił do dzieła, w wyborze kierując się swoją miłością do poezji. Możemy zatem tam znaleść wiersze o miłości, które pomimo upływu czasu nie straciły nic na swojej aktualności... Takie, które opisują piękno krajobrazu, czy pór roku... Ale też takie, które analizują sens ludzkiego życia, miejsce, które człowiek zajmuje w świecie.
W ten oto sposób zostały zgromadzone wiersze, które stanowią podstawę karuty. Sama gra powstała ok. 400 lat później w czasie trwania epoki Edo (1603-1868 r.), gdy to Portugalscy podróżnicy przedstawili Japończykom grę w karty (samo słowo karuta pochodzi z portugalskiego carta), ale jak to oni - musieli dostosować europejski wynalazek do własnej wrażliwości i kultury. Tak właśnie w kręgach dworskich powstała gra, którą znamy z serialu Chihayafuru.
W następnej części opowiem o systemie gry, japońskich rozgrywkach itp. Później zamierzam zająć się każdym ze stu poematów, opowiadając po krótce o autorach i historii wierszy oraz łatwym sposobie na ich zapamiętanie. A spośród Was jest ktoś, kto miałby ochotę rozpocząć grę? Ostatnio zamarzyła mi się polska reprezentacja. Byłoby to na pewno ciekawym wyzwaniem! :D
Zapis kanji poszczególnych nazw japońskich:
pl.
|
kanji
|
romaji
|
Zbiór z Ogury
|
小倉百人一首
|
ogura hyakunin isshu
|
waka
|
和歌
|
|
Fujiwara-No-Sadaie (Fujiwara Teika)
|
藤原定家
|
|
epoka Kamakura
|
鎌倉時代
|
kamakura jidai
|
epoka Heian
|
平安時代
|
heian
jidai
|
epoka Asuka
|
飛鳥時代
|
asuka jidai
|
mono no aware
|
もののあわれ
|
|
Nowy Zbiór Poezji Starożytnej i Współczesnej
|
新古今和歌集
|
shin-kokin-waka-shuu
|
(ród) Kujou
|
九条
|
|
cesarz Go-Toba
|
後鳥羽天皇
|
gotoba
tennou
|
Utsunomiya Renshou
|
宇都宮蓮生
|
|
Mnich z Ogury
|
小倉入道
|
ogura
nyuudou
|
Parawanowe Wiersze
|
屏風歌
|
byoubu uta
|
epoka Edo
|
江戸時代
|
edo
jidai
|
Bibliografia:
Wikipedia
Mikołaj Melanowicz, "Historia literatury japońskiej" Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz